Obserwacje zlomu

Obserwacje złomu prowadzi się najlepiej za pomocą lupy o 3-5-krotnym powiększeniu. Ważne jest aby złom był czysty i możliwie świeży, tj. nieskorodowany po złamaniu. Rozróżnia się złom doraźny, który powstaje nagle wskutek działania naprężeń przekraczających wytrzymałość części, oraz złom zmęczeniowy, będący wynikiem stopniowego rozluźniania struktury materiału w miejscu spiętrzenia naprężeń. Złom doraźny charakteryzuje na całej powierzchni poszarpana krystaliczna struktura. Wielkość poszczególnych ziarn złomu zależy od struktury materiału. Jeżeli uszkodzenie maszyny powstało wskutek doraźnego znacznego przeciążenia, złom nosi najczęściej ślady uprzedniego odkształcenia plastycznego. Zniszczone części maszyn pracujących w warunkach zmiennych obciążeń dynamicznych charakteryzują z reguły złomy zmęczeniowe. Złom taki składa się z dwóch stref. Strefa pęknięcia zmęczeniowego, rozwijającego się stopniowo, ma na ogół gładką powierzchnię z charakterystycznymi łukowymi liniami, co przypomina muszlę. Pozostała część złomu, powstała wskutek doraźnego pęknięcia, ma charakter ziarnisty zależny od struktury materiału. Z wyglądu strefy pęknięcia zmęczeniowego można wnioskować gdzie nastąpił początek procesu, tj. wyróżnić jego ognisko, oraz określić stopień przeciążenia elementu. Części pracujące z niewielką intensywnością i mające znaczny współczynnik bezpieczeństwa charakteryzuje duży udział powierzchni złomu zmęczeniowego w stosunku do powierzchni złomu doraźnego. Natomiast części z materiałów twardych i kruchych pracujące w warunkach dużego wytężenia są niszczone już przy niewielkim osłabieniu przekroju pęknięciem zmęczeniowym. Oznacza to, że im mniejszy jest udział strefy pęknięcia zmęczeniowego w stosunku do całkowitej powierzchni złomu, tym większe jest w tym miejscu spiętrzenie naprężeń.